Trabzon Halk Oyunları

Horon, Doğu Karadeniz'in geleneksel halk dansı şeklinde tarif edilir. Trabzon horonları ile ilgili bazı bilgileri bu knuda sizlerle paylaşmak istiyorum. Bilgileri edindiğim kişi 35 yıllık bir horoncu. Profösör. Halk oyunları ekipleri çalıştırdığı gibi aynı zamanda halk oyunları yarışmalarında jür görevi de yapıyor.Trabzon'da yaşıyor.
Yazacağım bilgilerden bazıları bana oldukça ilginç geldi.

-Türkiye'de sadece Trabzon tek bir halk oyunu oynanan ildir.Bu oyun da horondur.
-Trabzon'da oynanan bütün horonlar en doğudaki Çaykara'dan en batıdaki Şalpazarı'na kadar temelde aynıdır. Oyunların süsleri farklılık gösterir.
-Trabzon'daki bütün horonlar 10 sayı üzerine kuruludur.
-Trabzon'da bazı yerler horon yönünden çok zengin iken bazı yerlerde ise horon bilen çok azdır.
-Horonların asıl vatanı sahiller değil yaylalardır. Bu sebeple horon özellikle iç kesimlerdeki ilçelerde revaçtadır. Sahillerdeki ilçelerin ise yüksek kesimlerinde yaygındır.

Hocanın anlatmasına göre bir oyunun halk oyunu sayılabilmesi için iki şart gerekliymiş:
1-Belli bir coğrafi bölgede oynanması.
2-Yöredeki oyunların genel karakterine uyması.
Kolbastı 2. şıkka uymadığı için halk oyunu sayılmıyormuş.

Türkiye'deki halk oyunlarını anlatan bir kitapta kolbastının eskiden kadın oynatmadan çıktığı söyleniyordu.
Ormanlarda, mağaralarda kadın oynatan gençler , kendileri de hem oynayıp hem de etrafı gözlerken o zamanın jandarmalarına verilen isimden oyuna "kolbastı" denmiş.

rabzon'da karşılama türü bir oyun olarak Sürmene sallaması var. Ancak bildiğim kadarıyla o da horon formunda. iki kişi karşılıklı oynadığında karşılama gibi oluyor. Yani Giresun karşılaması türünde değil.(Bu oyunu tv de bir Sürmene Belgeseli'nde horon formunda oynarken gördüm.Ekiplerde de iki kişi oynuyor. Bilgisi olan açıklarsa daha iyi olur)

Çalgılara gelince, davul zurna açık alan ve kalabalığın çalgısıdır. Kapalı bir ortamda pek de gitmez. O yüzden eski düğünlerde düğün sahibinin durumu iyi ise Şalpazarı'nda da davul zurna kullanılırdı. Ama kemençe de olurdu.Halen de aynıdır. Biraz davulcu çalar biraz da kemençeci.
Kemençenin modernize olması ise son yılların sorunu. Hepimizin şikayet ettiğimiz bir durum.

Trabzon'da oynanan başlıca oyun türlerine aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz. (Bunları gittiğim kursta ve katıldığım toplantılrada öğrendim)
Erkek horonları:
1-Horon kurma:Akçaabt ile kısmen Vakfıkebir ve Çarşıbaşı'nın bazı köylerinde oynanıyor. Vakfıkebir ve Çarşıbaşı'nda oynanan çeşidine "artırma horonu" da denir.
2-Hozagel(kozangel):Akçaabta'ın Hıdırnebi Yaylası'na yakın köylerde oynanıyor. Kendi içinde
a)İleri-geri gidip gelme
b) Yana yürüme
c)Diz
d)Çökme
e)Hozangel sallaması
olmak üzere beş bölümden oluşur.
3-Akçaabat sallama:Genellikle akçaabat ilçesi'nde oynanır.
+-Sıksaray(Sıksara): Trabzon'un hemen her tarafında oynanan temel horon türüdür.
5-Tonya sıksaraları:Tonya,Vakfıkebir, Şalpazarı ve çevresinde oynanan oyunlardır.Kendi içinde çeşitleri:
a)Doldurma(Şalpazarı'nda "dik horan" diyoruz.
b)sağdan (sıva sıva)
c)Parmak ucu (Eşkıya)
Kız horonları:
1-Horon kurma:Şu an halk arasında oynanmaz. artırma horonundan esinlenerek yapılmıştır.
2-Düz horon: Sürmene ve çaykara'da oynanır.
3-Sürmene sallaması: Sürmene ve Çaykara civarında oynanır. Müziği ve yapısı bakımından horon yapısından oldukça farklıdır.
4-Atlama:Trabzon'un tüm ilçelerinde değişik süslerle oynanan çeşitleri vardır. başlıca çeşitleri:
a)Soldo-Tahir Tahir:Tonya, Vakfıkebir ve Şalpazarı civarında oynanır.
b)Lankepson (Kuşak sallam)Akçaabat'ın Işıklar Köyü ile Düköy İlçesi'nde oynanır.
c)İzme:Maçka'da oynaır.

Bu türler genel ypıya göre belirlenmiştir. Kendilerine özgü müzikleri vardır. Ancak daha farklı çeşitler de çıkarılabilir.
Ekiplerde erkek horonlarında bir standartlaşma varıdr. Ancak kız oyunlarında ancak yeni yeni oyunlar düzene girmeye başlamıştır.Kız oyunlarında pek çok eğitici kafasına göre ve ritme uydurarak pek çok oyun üretmiştir.

Aynı horona farklı ilçelerde, hatta farklı köylerde değişik isimler veriliyor. Yukarıdaki liste genel bir liste sayılabilir.